शिशिर ऋतू (हिवाळा)
मार्गशीर्ष पौष ( १५ डिसेंबर ते १५ फेबुवारी)
वैशिष्ट्ये
- गुलाबी व बोचऱ्या थंडीचे रूपांतर कडाक्याच्या थंडीत होते.
- थंडीमुळे त्वचा कोरडी, खरखरीत पडते.
- खाजविल्यास त्वचेवर पांढऱ्या रेघोट्या उमटतात.
- या ऋतूत उद्भवणारे आजार
- सांधेदुखी, संधिवात, आमवात, दमा होतात. अपचनाचे विकार होत नाहीत पण थंडगार वाऱ्यामुळे वातविकार व कफविकार उद्भवतात.
काय खावे?
- या मोसमात उष्ण पदार्थ उपयुक्त ठरतात.
- तीळगूळ, तिळाची चिक्की, मुगाची मऊसर खिचडी, तूप, गूळपोळी, वांग्याचे भरीत इत्यादी.
- गहू व तांदळापेक्षा बाजरी वापरावी.
- बाजरीच्या पिठात थोडे तीळ मिसळावे व त्याची भाकरी करून ती लोण्याबरोवर खावी.
- मसाल्याच्या पदार्थात मिरे, दालचिनी व ओवा यांचा वापर करावा.
- गोड पदार्थ खायचे झाल्यास श्रीखंड, खीर, पेढे बर्फी, दुधी हलवा खावा.
- विविध भाज्यांचे व कडधान्यांचे सूप घेणे चांगले.
काय खाऊ नये?
- दही खायचे असल्यास गोड व ताजे दही खावे.
- कफ निर्माण करणारी फळे उदा. पेरू, केळी, सीताफळ खाऊ नयेत.
काय करावे?
- भरपूर व्यायाम करावा.
- तेलाने मसाज करून कोमट पाण्याने आंघोळ करावी.
- त्वचेच्या रक्षणासाठी उबदार कपडे वापरावे.
काय करू नये?
- कडाक्याची थंडी असल्यास रात्री शक्यतो घराबाहेर पडू नये.
- दिवसा व रात्री गार जमिनीवर झोपू नये तसेच दिवसभरात सारखे झोपू नये.